De Minsk-akkoorden

De Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko weet zich plotseling in het middelpunt van de belangstelling als hij aanbiedt als bemiddelaar bij het zoeken naar een oplossing voor het conflict in Oost-Oekraïne. Tot dan is de ‘laatste dictator van Europa’ niet minder dan een paria. Hij krijgt het echter voor elkaar om de zogenaamde contactgroep naar Minsk te halen die daar op zowel vrijdag 5 september als op vrijdag 19 september 2014 tot afspraken weet te komen.

Hoogtepunt voor Loekasjenko is het zeventien uur durende overleg van de leiders van Oekraïne, Rusland, Duitsland en Frankrijk dat in februari 2015 leidt tot de meest verstrekkende afspraken die tot dan toe zijn gemaakt. Helpen doet het allemaal niet. Totdat de contactgroep besluit dat kinderen veilig moeten beginnen aan het nieuwe schooljaar en er vanaf 1 september 2015 een staakt-het-vuren geldt. Daarna wordt het rustiger. De vier regeringsleiders komen vervolgens op vrijdag 2 oktober in Minsk overeen dat het afgelopen moet zijn met vechten.


In de contactgroep zitten vertegenwoordigers van Oekraïne, Rusland, de separatisten in Donetsk en Loehansk, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de Europese Unie. Namens Oekraïne is oud-president Leonid Koetsjma de belangrijkste onderhandelaar. Het overleg van de regeringsleiders wordt ook wel de Normandische Vier of het Normandische format genoemd. De presidenten Petro Porosjenko, Vladimir Poetin en Francois Hollande en de Duitse bondskanselier Angela Merkel spraken elkaar namelijk voor het eerst over het conflict in Oost-Oekraïne op 6 juni 2014 tijdens de herdenking van de geallieerde landing op Normandië.

De eerste afspraken die de contactgroep op vrijdag 5 september in Minsk maakt, gingen eigenlijk al heel ver. Te ver, zo blijkt achteraf. Het gaat om een staakt-het-vuren, waarbij de OVSE controleert of de partijen zich aan het bestand houden. Voor het eerst wordt gesproken over een bestuurlijke decentralisatie en een wet die tijdelijk zelfbestuur geeft aan de door de separatisten bezette gebieden in de provincies Donetsk en Loehansk. Alle gevangenen moeten meteen vrij komen en er is een amnestiewet nodig voor iedereen die betrokken was of is bij de gebeurtenissen in de Donbas. Verder moeten alle illegale gewapende milities worden opgedoekt. Buitenlandse strijders, hun tanks en andere zware artillerie moeten het land uit. De afspraken worden twee weken later nog eens bevestigd in een memorandum van de contactgroep. Heikel punt blijft de amnestiewet, want de Oekraïense president Porosjenko blijft er bij dat plegers van zware misdrijven niet voor amnestie in aanmerking komen.


Papier is geduldig, luidt het gezegde. Dat blijkt ook op te gaan voor de afspraken die de contactgroep in Minsk heeft gemaakt. Pas in februari lijkt er weer wat schot in te komen als de Normandische Vier elkaar in Minsk treffen. Het wordt een marathonzitting van zeventien uur die in de vroege ochtend van donderdag 12 februari als uitkomst heeft dat in het daaropvolgende weekeinde een staakt-het-vuren in gaat. Belangrijker zijn echter de afspraken dat artillerie met een kaliber van 100 millimeter weg moeten binnen 50 kilometer van de frontlijn. Voor raketsystemen geldt zelfs een afstand van 70 of 140 kilometer, afhankelijk van hoe zwaar deze systemen zijn. Het terugtrekken van de troepen en zware wapens moet binnen twee weken zijn voltooid.

Voor het einde van 2015 moeten er lokale verkiezingen komen in wat wordt omschreven als ‘bepaalde gebieden in de provincies Donetsk en Loehansk’ die ook meer autonomie krijgen, de zogenoemde decentralisatie. Oekraïne moet voor het einde van 2015 weer de volledige zeggenschap krijgen over de grens met Rusland. Opnieuw komt de amnestiewet ter sprake die de separatisten moet vrijwaren van rechtsvervolging. Gevangenen moeten zonder uitzondering worden uitgeruild. Wie daaruit afleidt dat dit ook de in Rusland gevangen zittende helikopterpiloot Nadia Savtsjenko geldt, komt bedrogen uit. Ze zal eerst berecht worden voor haar betrokkenheid bij de dood van twee Russische journalisten in de buurt van de stad Loehansk en dat gaat nog vele maanden in beslag nemen. De Nederlandse regering vraagt meteen opheldering of de regeling ook geldt voor de verantwoordelijken voor het neerschieten van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne. De Oekraïense regering ontkent dat dit het geval is.

Ook van de nieuwe afspraak voor een staakt-het-vuren komt niets terecht. Het vechten gaat onverminderd voort, met de belegering van het strategisch gelegen stadje Debaltseve door rebellen met hulp van het Russische leger als onbetwist dieptepunt. Een twistpunt is ook de precieze loop van de frontlijn. De separatisten willen dat die loopt zoals aan het begin van de zomer, voordat het Oekraïense leger begint aan de zogenoemde anti-terroristische operatie (ATO) en daarmee flink terrein terug wint door onder meer Slovjansk weer in te nemen.

Geen opmerkingen: